کمتر از ۱۰۰ سال پیش، همه می‌توانستند به بالا نگاه کنند و آسمان پر ستاره‌ای را ببینند. اکنون میلیون ها کودک در سراسر جهان هرگز راه شیری را در جایی که زندگی می کنند تجربه نخواهند کرد. استفاده روزافزون و گسترده از نور مصنوعی در شب نه تنها دید ما را نسبت به کیهان مختل می کند، بلکه بر محیط زیست، ایمنی، مصرف انرژی و سلامت ما تأثیر منفی می گذارد. در این مطلب قصد داریم بیان کنیم که آلودگی نوری به چه معناست و ذات پدیده آلودگی نوری چیست. همچنین آلودگی و انواع آن، تاثیر آلودگی نوری بر انسان و اثرات آلودگی نوری بر حیوانات و گیاهان را مورد بررسی قرار می دهیم.
منظور از آلودگی نوری چیست
آلودگی های نوری در‌واقع همان نورهای مصنوعی ناخواسته یا بیش از حد هستند. این آلودگی نیز مانند آلودگی صوتی نوعی از اتلاف انرژی است که می تواند اثرات نامطلوبی داشته باشد و کیفیت محیط را کاهش دهد.
استفاده نامناسب یا بیش از حد از نور مصنوعی می تواند عواقب زیست محیطی جدی برای انسان، حیات وحش و آب و هوای ما داشته باشد. مضرات آلودگی نوری از تمدن صنعتی سرچشمه می گیرد. منابع آن شامل نورپردازی بیرونی و داخلی ساختمان، تبلیغات، املاک تجاری، ادارات، کارخانه ها، چراغ های خیابان و مکان های ورزشی روشن است.
واقعیت این است که بسیاری از نورپردازی‌های فضای باز که در شب استفاده می شود، ناکارآمد، بیش از حد روشن، هدف گیری ضعیف، پوشش نامناسب و در بسیاری از موارد کاملاً غیر ضروری هستند. این نور و الکتریسیته ای که برای ایجاد آن استفاده می شود، با ریختن آن به آسمان، به جای تمرکز بر روی اشیاء و مناطق واقعی که مردم می خواهند روشن شوند، هدر می رود.
آلودگی های نوری علاوه بر انسان، بر حیوانات و گیاهان نیز تاثیر‌گذار است. برای مثال این پدیده اثرات نامطلوبی بر پرندگان و سایر حیوانات دارد. پرندگان مهاجر که در شب پرواز می کنند، از نور ستاره ها و ماه کمک می گیرند، اما ممکن است در اثر تابش نور مصنوعی، منحرف شوند.
دلایل آلودگی نوری چیست
کاهش دید آسمان در شب در اثر نوری است که از لامپ‌ها و پروژکتور ال ای دی امنیتی با طراحی یا هدایت نادرست ساطع می‌شود. این نور هدر رفته توسط ذرات جامد یا مایع در جو پراکنده و منعکس می شود و سپس به چشمان افراد روی زمین باز می گردد و دید آنها را نسبت به آسمان شب محو می کند. تأثیر نور آسمان از یک شهر یا شهر لزوماً محلی نیست و دور از منبع اصلی نیز قابل مشاهده است.
تابش خیره کننده لامپ های جاده، چراغ ها و علائم امنیتی و تجاری، یا حتی نور روشن و نادرست حیاط همسایه می تواند از دلایل این نوع از آلودگی باشد و باعث ناراحتی و حواس پرتی شود و بر کیفیت زندگی بسیاری از مردم تأثیر منفی بگذارد.
انواع آلودگی نوری
سه نوع اصلی آلودگی های نوری عبارتند از تابش خیره کننده، تجاوز نور و نور آسمان (skyglow) تابش نور ناشی از نور بدون حفاظ یک خطر برای سلامت عمومی است. پراکندگی نور تابش نور در چشم باعث از بین رفتن کنتراست می شود و گاهی اوقات شما را به طور موقت کور می کند.
تجاوز نور زمانی رخ می دهد که نور ناخواسته وارد ملک فرد شود. به عنوان مثال، با تابش نور ناخواسته به پنجره اتاق خواب شخصی که سعی دارد بخوابد.
Skyglow به اثر درخشندگی اشاره دارد که در مناطق پرجمعیت دیده می شود. Skyglow ترکیبی از تمام نور منعکس شده و نور مستقیم به سمت بالا (بدون محافظ) است که به سمت آسمان فرار می کند. چراغ های محافظ هر سه نوع آلودگی را به طور قابل توجهی کاهش می دهند.
آلودگی نوری چه آسیبی به محیط زیست میزند
خطرات آلودگی نوری متوجه انسان ها، حیوانات و محیط زیست است. اگرچه این نوع از آلودگی ممکن است به اندازه آلودگی منابع آب یا جو برای سلامت و رفاه عمومی مضر نباشد، اما یک موضوع کیفیت زیست محیطی است که اهمیت فراوانی دارد.
در مختل کردن اکوسیستم ها، آلودگی های نوری یک تهدید جدی به ویژه برای حیات وحش شبانه است و اثرات منفی بر فیزیولوژی گیاهی و جانوری دارد. اثرات آلودگی نوری بر گیاهان می تواند به تنهایی یک خطر جدی برای محیط زیست باشد.
آلودگی های نوری می توانند الگوهای مهاجرت حیوانات را مختل کنند، تعاملات رقابتی حیوانات را عوض کنند، روابط شکارچی و طعمه را تغییر دهند و باعث آسیب فیزیولوژیکی شوند. ریتم زندگی توسط الگوهای طبیعی روزانه نور و تاریکی تنظیم شده است. بنابراین اختلال در این الگوها بر پویایی اکولوژیکی تأثیر می گذارد.
بهترین راهکار کاهش آلودگی نوری چیست
راهکار های مختلفی برای کاهش این نوع از آلودگی و مضرات آن وجود دارد. هر کدام از این راهکار ها یکسری معایب و مزایا دارند و اجرای آنها ممکن است با محدودیت هایی مواجه باشد. به همین دلیل لازم است بر بهترین راهکار کاهش این نوع از آلودگی تمرکز شود.
آلودگی های نوری را می توان با استفاده از لامپ ال ای دی حبابی با طراحی خوب و با کنترل های نوری مدرن برای هدایت نور به سمت پایین و همچنین با استفاده از حداقل مقدار وات برای ناحیه مورد نظر کاهش داد. سازمان های دولتی ملی و محلی نیز می توانند با تصویب و اجرای قوانین و مقررات مناسب کنترل نور کمک کنند.
جمع بندی
در این مطلب از مجموعه نورجم به بررسی آلودگی های نوری، دلایل و انواع آنها پرداخته شد. علاوه بر این اثرات این پدیده بر انسان، حیوانات و گیاهان را مورد بررسی قرار داده و درنهایت راهکارهایی جهت کاهش آن ارائه شد.
آلودگی های نوری پدیده ای خطرناک برای محیط زیست بوده و مضرات آن می تواند چرخه طبیعی زندگی را مختل کند. برای کنترل این پدیده لازم است دلایل آن را شناسایی کرده و اقدامات مناسبی جهت کاهش اثرات آن انجام دهیم.